The Wolf of Wall Street (2013) recensie, Scorsese (2024)

Regie: Martin Scorsese | 179 minuten | biografie, komedie, misdaad, drama | Acteurs: Leonardo DiCaprio, Jonah Hill, Margot Robbie, Matthew McConaughey, Kyle Chandler, Rob Reiner, Jon Bernthal, Jon Favreau, Jean Dujardin, Joanna Lumley, Cristin Milioti, Christine Ebersole, Shea Wigham, Katarina Cas, P.J. Byrne

‘The Wolf of Wall Street’ is het op ware feiten gebaseerde epos over de opkomst en ondergang van Jordan Belfort, een doortrapte en gehaaide beurshandelaar van bescheiden komaf die er met een stevige portie list en bedrog in schaart om al ruim voor zijn dertigste vele miljoenen te vergaren in het turbulente wereldje van de financiële speculatie. Niet lang nadat Belfort zijn vuurdoop heeft gehad in het snelle machowereldje dat Wall Street heet, wordt het bedrijf waarvoor hij werkt in een keer van de kaart geveegd door de plotselinge ineenstorting van de aandelenmarkt. De noodgedwongen zoektocht naar een nieuwe baan brengt Belfort naar een obscuur, amateuristisch geleid bedrijfje dat waardeloze aandelen voor minder dan een dollar per stuk probeert te slijten aan naïeve arbeiders, vuilnismannen of armlastigen die in de aandelenhandel een manier zien om snel en slapend rijk te worden. Dankzij zijn overredingskracht, de extreem hoge commissies en het vermogen om een gesmeerd, loyaal en excentriek team van medewerkers om zich heen te verzamelen, slaagt Belfort er al snel in om de veelal waardeloze aandelen die hij verhandelt massaal aan de man te brengen en zijn bedrijf Stratton Oakmont omhoog te stuwen in de financiële vaart der volkeren.

Een film over de extreemste uitwassen van het casinokapitalisme, die ook nog eens wordt geregisseerd door Martin Scorsese en gezegend is met een op papier ijzersterke cast. Je zou dus zeggen dat alle ingrediënten aanwezig zijn voor een scherpe, maatschappijkritische en snedige film over de meest groteske excessen die zich afspelen binnen de door egoïsme, hebzucht en haantjesgedrag geregeerde financiële wereld. ‘The Wolf of Wall Street’ begint goed en zuigt je met een paar ijzersterke dialogen gelijk het verhaal in. Met name het lunchgesprek dat Belfort voert met zijn mentor Mark Hanna is een fraai schoolvoorbeeld van een meesterlijk stukje acteerkunst. Een vrijwel onherkenbare (en Oscarwaardige) Matthew McConaughey zet zijn karakter zo intens en sterk neer dat je ogen gedurende de hele scène aan het scherm gekluisterd blijven. Helaas verdwijnt Hanna na een minuut of tien uit beeld om gedurende de rest van de film niet meer terug te keren. Een ander voorbeeld van een scène waar de onderhuidse spanning en klasse vanaf druipen, is de ontmoeting tussen Jordan Belfort en FBI-agent Patrick Denham (een mooie, ingetogen rol van Kyle Chandler) op de peperdure boot van Belfort. Het is fascinerend om te zien hoe de twee mannen elkaar in een op het eerste oog beschaafd en vriendelijk gesprek proberen te overtroeven en overladen met venijnige steekjes onder water.

Als hoofdprotagonist levert Leonardo DiCaprio in ‘The Wolf of Wall Street’ zonder meer een bevlogen en imposante tour de force af. Laverend tussen de berekenende kilheid, de manische drang naar zelfmanifestatie en de onstilbare zucht naar geld, drugs en alcohol die allemaal typerend zijn voor het karakter Jordan Belfort gaat de Amerikaan helemaal op in zijn personage en zet hij een magnifieke acteerprestatie neer. Toch wordt Jordan Belfort nergens zo interessant of intens als andere filmische archetypes van het ongebreidelde roofkapitalisme als Gordon Gekko (‘Wall Street’) of Daniel Plainview (‘There Will Be Blood’). Dat komt vooral omdat het personage vrij eendimensionaal is en gedurende de film amper een ontwikkeling doormaakt of zelfs maar een greintje diepgang toont. Zeker in de wat geforceerd overkomende dondertoespraken tegenover zijn werknemers oogt Belfort te zeer als een karikatuur van de hebberige en nietsontziende zakenman om ook daadwerkelijk geloofwaardig te blijven.

Qua originaliteit wekt ‘The Wolf of Wall Street’ de indruk dat Martin Scorsese de creatieve hoogtijdagen achter zich heeft liggen. Als je geweld en de maffia vervangt door drugs, seks en het graaikapitalisme, is ‘The Wolf of Wall Street’ in veel opzichten een manische kopie van ‘Goodfellas’. Niet alleen wordt het verhaal net als in de beroemde misdaadklassieker verteld door de hoofdpersoon in de vorm van een voice-over, het accent en de manier van praten van Belfort komen zelfs nagenoeg exact overeen met het optreden van Henry Hill in ‘Goodfellas’. Het verschil is alleen dat Scorsese het in ‘The Wolf of Wall Street’ te zeer zoekt in overdaad. In het begin zijn de confronterende en compromisloze beelden van heftige seksorgieën en maffe drugsescapades nog wel schokkend en door hun vaak satirische inborst vaak zelfs vermakelijk, maar na de zoveelste hedonistische uitspatting heb je het wel gezien en valt de film ernstig in herhaling. Vrijwel alle details en subtiliteiten verdrinken in het hoge tempo en de schreeuwerige regie. Een schril contrast met ‘Goodfellas’, waar de soms plastisch in beeld gebrachte geweldsuitspattingen goed gedoseerd worden en zo juist door de relatieve zeldzaamheid en uitstekende timing als mokerslagen aankomen. Door de overdaad aan smeuïge, beestachtig smakeloze en grenzeloos hedonistische taferelen, is ‘The Wolf of Wall Street’ een film die al ruim voor de aftiteling uitputtend begint te worden. Als Scorsese een klein uurtje van de speelduur had afgehaald was ‘The Wolf of Wall Street’ waarschijnlijk goed te behappen geweest, maar door het gebrek aan karakterontwikkeling en echt memorabele verhaallijnen duurt deze prent met een speelduur van bijna drie uur gewoon te lang. Het blijft in ‘The Wolf of Wall Street’ ook vergeefs zoeken naar personages waarmee je als kijker een emotionele band zou kunnen opbouwen. Alleen de grofgebekte vader van Jordan en de sterke arm der wet Patrick Denham wekken een beetje sympathie op, alle andere personages bevinden zich vooral in een uiterst pervers moreel universum. Met name Jordans ruggengraatloze en met onnatuurlijk witte bijtertjes uitgeruste zakenpartner Donnie Azoff (Jonah Hill) is een typetje dat hoge ogen gooit op de lijst van grootste kwallen uit de moderne filmgeschiedenis.

‘The Wolf of Wall Street’ wekt soms ook de indruk dat Scorsese niet helemaal weet wat hij met het materiaal wil. De film zwalkt oncomfortabel heen en weer tussen bewondering en maatschappijkritiek. Scorsese weet ons vooral op tragikomische wijze te tonen wat heel veel geld met van nature al gemakkelijk corrumpeerbare mensen kan doen, maar de onderhuidse maatschappijkritiek moet vooral wijken voor een weinig verhullende weergave van drugsmisbruik en alle andere dubieuze escapades die blijkbaar zijn verbonden aan een positie in de hogere regionen van de beurswereld. De slachtoffers van de oplichtingspraktijken van Belfort en zijn trawanten blijven de hele film buiten beeld. Bepaalde scènes lijken stiekem zelfs op een bepaalde bewondering voor de opgevoerde beurstypes aan te sturen. ‘The Wolf of Wall Street’ heeft zeker zijn sterke momenten, maar als een kritische verhandeling van het corrupte roofkapitalisme of biografisch drama toont de film toch ernstige tekortkomingen. Wat overblijft is een redelijke prent, maar wel eentje die over de gehele linie niet het niveau haalt dat we eigenlijk van de oude meester Scorsese gewend zijn.

Frank Heinen

Waardering: 3

Bioscooprelease: 9 januari 2014
Bioscooprelease: 28 december 2023 (re-release, 10th Anniversary)
DVD- en blu-ray-release: 30 mei 2014